Ocena kredytowa spędza sen z powiek. Z jednej strony to od niej zależy wysokość przyznanego finansowania, a więc jakość czy spokój codziennego życia. Z drugiej – wywołuje ona poczucie, że bank „grzebie” w naszej prywatności. Jeśli jednak odpowiednio się przygotujesz do tej procedury i poznasz uprawnienia banku, będziesz spać spokojniej. Przeczytaj, jak wygląda taka ocena oraz co sprawdza bank po udzieleniu kredytu.

Co to ocena kredytowa?

Ocena kredytowa to ocena zdolności kredytowej, czyli zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Wpływa ona na decyzję kredytową, a konkretniej na kwotę finansowania, jaką bank może przyznać.

Ocenie zdolności kredytowej bank zawsze poddaje wnioskujących o kredyt gotówkowy, hipoteczny, celowy czy inwestycyjny. Może również – bez zgody i wiedzy klienta – przeprowadzić taką symulację na podstawie okrojonych danych, którymi dysponuje. W ten sposób powstają spersonalizowane oferty kredytowe, które co jakiś czas otrzymują klienci banku.

Co sprawdza bank po udzieleniu kredytu?

Zgodnie z art. 70 prawa bankowego każdy bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej. Ma prawo oceniać zdolność potencjalnych kredytobiorców po wpłynięciu wniosku kredytowego, a następnie w czasie spłaty zobowiązania. A kredytobiorca musi mu umożliwić ocenę swojej sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

Oznacza to, że dopóki nie wygaśnie zobowiązanie finansowe, bank ma prawo do przeprowadzania ponownej oceny zdolności kredytowej klienta oraz weryfikacji stanu i wartości nieruchomości, która stanowi zabezpieczenie. I zwykle okresowo sprawdza, czy kredytobiorca nie utracił zdolności do spłaty zobowiązania lub czy nie jest ona zagrożona. A jeśli tak się stanie, to na mocy art. 75 prawa bankowego może obniżyć wysokość przyznanego finansowania lub nawet wypowiedzieć umowę kredytową.

Jak banki liczą zdolność kredytową?

JJak bank liczy zdolność kredytową, zależy od przyjętego przez niego systemu, chociaż każda instytucja bierze pod uwagę podobne czynniki. Ocena składa się z dwóch części: ilościowej i jakościowej.

  • Ocena ilościowa obejmuje głównie:
    • dochody, 
    • koszty utrzymania,
    • obecne zadłużenie kredytobiorcy (m.in. inne zobowiązania kredytowe, pożyczki czy zakupy na raty).
  • Ocena jakościowa jest przeprowadzana na podstawie takich kryteriów jak:
    • wiek i stan cywilny, 
    • liczba osób na utrzymaniu w gospodarstwie domowym, 
    • status majątkowy, 
    • wykształcenie, staż pracy, zawód i stanowisko,
    • historia kredytowa.

Współcześnie instytucje finansowe automatyzują ocenę zdolności kredytowej – stosują w tym celu różne narzędzia i systemy scoringowe, napędzane zwykle sztuczną inteligencją. Zawsze jednak wyniki weryfikuje człowiek i to on decyduje o udzieleniu kredytu oraz jego warunkach.

Jak bank sprawdza zdolność kredytową?

W praktyce najważniejszymi kryteriami oceny zdolności kredytowej są:

  • Dochód i stabilność zatrudnienia. Bank sprawdza zatrudnienie kredytobiorcy, który musi w tym celu złożyć oświadczenie lub zaświadczenie o zatrudnieniu i dochodach, wyciąg z konta bądź zaświadczenie z urzędu skarbowego. Bank zwykle weryfikuje pracodawcę, a czasem także się z nim kontaktuje. Zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło przedstawiają podobne dokumenty, ale muszą z reguły udokumentować dłuższy staż pracy. Prowadzący działalność dostarczają natomiast bankowi PIT, ewidencję przychodów, KPiR itp.
  • Koszty utrzymania. Obejmują m.in. czynsz i media, żywność, dobra codziennego użytku, komunikację, utrzymanie gospodarstwa, a także alimenty i inne stałe zobowiązania finansowe. Określa je we wniosku sam kredytobiorca, natomiast banki weryfikują tę wartość na podstawie wskaźników ekonomicznych, m.in. minimum socjalnego i innych danych z GUS-u. Pomaga w tym bankom także m.in. wskaźnik DstI, który określa, jaką część rocznego dochodu kredytobiorca przeznaczy na pokrycie zobowiązań. Zgodnie z rekomendacjami Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) powinien on wynosić maksymalnie do 40 lub 50%.
  • Obecne zadłużenie i historia kredytowa. Kredytobiorcy często pytają, czy bank widzi inne kredyty. Tak, bank weryfikuje obecne zadłużenie i historię kredytową wnioskującego. Służą temu Biuro Informacji Kredytowej (BIK), Biuro Informacji Gospodarczej (BIG) i Krajowy Rejestr Długów (KRD). Każde zadłużenie i negatywny wpis (np. przekroczenie terminu spłaty zobowiązania) obniżają zdolność kredytową. Bank bierze jednak pod uwagę również wpisy pozytywne, poświadczające terminowość spłaty zobowiązań – zwiększają one szanse na uzyskanie kredytu.

Nieco mniejsze, ale wciąż istotne znaczenie ma demografia. Znacznie większy kredyt otrzyma np. małżeństwo 30-latków pracujących w specjalistycznych zawodach niż 50-letni rozwodnik zajmujący stanowisko niewymagające kwalifikacji.

Jak się przygotować na badanie zdolności kredytowej?

Na ocenę zdolności kredytowej warto się przygotować, i to jeszcze przed złożeniem wniosku o udzielenie finansowania. Pomoże w tym – bezpłatnie – ekspert finansowy. Zapraszam na konsultację w Poznaniu i okolicach. Nazywam się Przemysław Małyga i wspieram w uzyskaniu korzystnego kredytu, na każdym etapie – rekomenduję najlepsze oferty, pomagam zwiększyć zdolność kredytową, skompletować dokumenty i złożyć wnioski. 

Aby dobrze się przygotować do oceny, warto w pierwszym kroku oszacować swoją zdolność oraz sprawdzić zadłużenie i historię kredytową, korzystając z Biura Informacji Kredytowej i innych rejestrów. Następnie należy podjąć kroki, aby zdolność kredytową zwiększyć poprzez m.in.:

  • zamknięcie kart kredytowych lub zmniejszenie limitów, 
  • zwiększenie dochodów – jeśli pozwala na to czas i możliwości (np. dzięki nadgodzinom, lepszym wynikom w pracy itp.)
  • zamknięcie lub zmniejszenie limitów kredytowych, 
  • spłatę lub konsolidację zobowiązań (i uzyskanie niższej raty),
  • pozyskanie współkredytobiorcy (np. partnera, rodzica), 
  • negocjację umowy o pracę u pracodawcy, 
  • uzyskanie wyższego wkładu własnego,
  • obniżenie kosztów utrzymania.

Szansę na wysoki kredyt może również zwiększyć złożenie wniosku w 2–3 bankach. Każda instytucja nieco inaczej ocenia zdolność potencjalnego klienta i stosuje własną politykę – może się to przełożyć na różnice w wysokości oferowanej kwoty i warunkach umowy. 

FAQ:

  1. Jak bank sprawdza zatrudnienie?

Bank dokonuje weryfikacji zatrudnienia na różne sposoby; najczęściej należy przedstawić oświadczenie lub zaświadczenie o zatrudnieniu i dochodach (wydaje je pracodawca), wyciąg z konta bankowego bądź zaświadczenie z urzędu skarbowego.

  1. Czy bank sprawdza zatrudnienie w ZUS-ie?

Bank nie ma dostępu do danych z ZUS-u, ale może poprosić kredytobiorcę o przedstawienie zaświadczenia, które potwierdzi odprowadzenie składek na ubezpieczenia. Bank dokonuje jednak weryfikacji zatrudnienia, w tym pracodawcy.

  1. Jak uzyskać wyższy kredyt hipoteczny?

Szansę na otrzymanie kredytu w pożądanej kwocie zwiększają m.in. zamknięcie kart i limitów kredytowych, konsolidacja zobowiązań i uzyskanie niższej raty czy postaranie się o wyższy wkład własny.

Materiały źródłowe:

  1. Rekomendacja T Komisji Nadzoru Finansowego, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/rekomendacja_t_%2814_09_2018%29_63160.pdf (dostęp 13.03. 2025).
  2. Art. 70 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-bankowe-16799069 (dostęp 13.03.2025).
  3. Art. 75 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-bankowe-16799069/art-75 (dostęp 13.03. 2025).
  4. Rekomendacja S Komisji Nadzoru Finansowego, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Rekomendacja_S_nowelizacja_czerwiec_2023_82872.pdf (dostęp 13.03. 2025).